دتکتور حرارتی نرخ افزایشی (Rate of Rise Heat Detector) چیست و چه کاربردی دارد؟
در سیستمهای اعلام حریق، تشخیص زودهنگام آتشسوزی نقش حیاتی در کاهش خسارات جانی و مالی دارد. یکی از تجهیزات مهم و کمتر شناختهشده در این حوزه، دتکتور حرارتی نرخ افزایشی یا Rate of Rise Heat Detector است؛ آشکارسازی که نه بر اساس دود، بلکه بر مبنای سرعت افزایش دما عمل میکند.
این نوع دتکتور بهویژه در فضاهایی کاربرد دارد که استفاده از دتکتور دودی به دلیل وجود بخار، دود یا آلودگیهای طبیعی امکانپذیر نیست.
دتکتور حرارتی نرخ افزایشی چگونه کار میکند؟
برخلاف دتکتورهای حرارتی ثابت که تنها با رسیدن دما به یک مقدار مشخص فعال میشوند، دتکتور نرخ افزایشی افزایش غیرعادی دما در مدت زمان کوتاه را تشخیص میدهد.
در بسیاری از آتشسوزیها، مخصوصاً در مراحل اولیه و پنهان، دما بهتدریج اما پیوسته افزایش مییابد. تحقیقات نشان میدهد که در این شرایط، افزایش دما معمولاً در حدود ۵ درجه سانتیگراد رخ میدهد. دتکتورهای نرخ افزایشی دقیقاً برای شناسایی همین الگوی خطرناک طراحی شدهاند.
نرخ عملکرد این دتکتورها معمولاً بین ۶٫۷ تا ۸٫۴ درجه سانتیگراد در دقیقه است. یعنی اگر دمای محیط در مدت یک دقیقه به این میزان افزایش پیدا کند، دتکتور بلافاصله وارد وضعیت آلارم شده و پیام هشدار را به پنل مرکزی ارسال میکند.
ساختار فنی دتکتور حرارتی Rate of Rise
دتکتورهای حرارتی نرخ افزایشی معمولاً از دو حسگر دما (ترمیستور یا ترموکوپل) استفاده میکنند که در دو محفظه جداگانه قرار دارند:
-
حسگر داخلی: در محفظهای بسته قرار دارد و نسبت به تغییرات ناگهانی محیط واکنش کندتری نشان میدهد.
-
حسگر خارجی: مستقیماً در معرض هوای محیط بوده و تغییرات سریع دما را تقریباً بهصورت آنی تشخیص میدهد.
زمانی که دمای محیط با سرعت غیرعادی افزایش یابد، اختلاف واکنش بین این دو حسگر ایجاد شده و همین عدم تعادل باعث فعال شدن آشکارساز میشود.
تفاوت دتکتور نرخ افزایشی با دتکتور حرارتی ثابت
یکی از نکات مهم در انتخاب دتکتور حرارتی، تفاوت بین مدلهای افزایشی و ثابت است:
-
دتکتور حرارتی ثابت فقط زمانی فعال میشود که دما به مقدار مشخصی (مثلاً ۵۸ درجه سانتیگراد) برسد.
-
دتکتور نرخ افزایشی حتی اگر دمای محیط پایین باشد، در صورت افزایش سریع دما آلارم میدهد.
به همین دلیل، دتکتورهای نرخ افزایشی برای کشف حریق در مراحل اولیه بسیار مؤثرتر هستند.
دتکتور حرارتی ترکیبی (ثابت + نرخ افزایشی)
مدلهای پیشرفتهتر، بهصورت ترکیبی طراحی میشوند. این دتکتورها هم دارای آستانه دمای ثابت (مثلاً ۵۸ درجه) هستند و هم قابلیت تشخیص نرخ افزایش دما را دارند.
در این نوع دتکتورها:
-
اگر دما به حد ثابت برسد → آلارم فعال میشود
-
اگر نرخ افزایش دما در یک دقیقه از مقدار مجاز عبور کند → آلارم فعال میشود
این ترکیب، ضریب اطمینان سیستم اعلام حریق را بهطور قابلتوجهی افزایش میدهد.
بهترین مکانها برای استفاده از دتکتور حرارتی نرخ افزایشی
دتکتورهای Rate of Rise برای محیطهایی مناسب هستند که:
-
نوسان دمای ناگهانی طبیعی ندارند
-
احتمال رشد سریع حریق در آنها بالاست
-
وجود دود یا بخار باعث آلارم کاذب دتکتور دودی میشود
مهمترین کاربردها:
-
آشپزخانههای صنعتی
-
موتورخانهها
-
پارکینگها
-
تعمیرگاههای خودرو
-
فضاهای صنعتی خاص
به همین دلیل، این نوع دتکتور یکی از انتخابهای اصلی در طراحی سیستم اعلام حریق حرفهای محسوب میشود.
تنظیمات و قابلیتهای نرمافزاری در برندهای معتبر
در برندهای مطرح سیستم اعلام حریق مانند AUTRONICA و SCHRACK، امکان مشاهده دمای محیط از طریق نرمافزار برنامهریزی پنل وجود دارد.
همچنین در سیستمهای ESSER by Honeywell، تنظیم حساسیت دتکتورها از طریق نرمافزار Tools 8000 بهسادگی انجام میشود.
این قابلیتها باعث افزایش دقت، کاهش آلارم کاذب و انعطافپذیری بالاتر سیستم میشوند.
نمونههایی از دتکتور حرارتی نرخ افزایشی
-
Rate-of-Rise Heat Detector IQ8Quad with Isolator
برند: ESSER by Honeywell
Part Number: 802271 -
Combination Fixed & Rate-of-Rise Heat Detector
برند: EDWARDS
Part Number: SIGA2-HRS
جمعبندی
دتکتور حرارتی نرخ افزایشی یکی از هوشمندانهترین راهکارها برای کشف سریع حریق در محیطهایی است که دتکتور دودی کارایی لازم را ندارد. ترکیب تشخیص سرعت افزایش دما با دمای ثابت، این آشکارساز را به گزینهای ایدهآل برای پروژههای حرفهای اعلام حریق تبدیل کرده است.
اگر طراحی سیستم اعلام حریق را جدی میگیرید، شناخت درست دتکتور Rate of Rise دیگر یک انتخاب نیست؛ یک ضرورت است.